Πέμπτη 14 Οκτωβρίου 2010

ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ - Προτάσεις για μια διεπιστημονική συνεργασία μεταξύ πολιτισμού και νέων τεχνολογιών

Εισαγωγή
Η ψηφιακή επανάσταση έχει καταστήσει τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και τα νέα παγκόσμια δίκτυα πληροφοριών ή τις “Υπέρ-λεωφόρους της Πληροφορίας” (Information Super-Highways) πραγματικά μέσα δημιουργίας και επικοινωνίας. Η ραγδαία τεχνολογική εξέλιξη βαδίζει παράλληλα με την ανάπτυξη περιεχομένου για τα νέα δίκτυα και ειδικά περιεχομένου με πολιτιστικό χαρακτήρα. Δίκτυα όπως το Internet διευκολύνουν την ευρεία διάδοση αυτού του περιεχομένου, δημιουργούν νέους τρόπους πρόσβασης στην καλλιτεχνική δημιουργία, και αλλάζουν ριζικά τη δομή και το περιεχόμενο της «πολιτιστικής βιομηχανίας».

Η «πολιτιστική βιομηχανία» στην Ευρώπη.
Ο πολιτισμός και οι διάφοροι τομείς της καλούμενης «πολιτιστικής βιομηχανίας» έχουν μεγάλο οικονομικό και κοινωνικό βάρος στην Ευρώπη. Στο σύνολο των σχετικών δραστηριοτήτων συμπεριλαμβάνονται εκτός από δραστηριότητες σχετικές με την πολιτιστική κληρονομιά και τη σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία, δραστηριότητες όπως η μουσική βιομηχανία, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, η οπτικο-ακουστική βιομηχανία, η λογοτεχνία και η εκδοτική βιομηχανία. Με μια φράση η «βιομηχανία του περιεχομένου».
Όλες αυτές οι πολύ δυναμικές, τόσο στον τομέα της δημιουργίας όσο και στον τομέα των υπηρεσιών, δραστηριότητες παρέχουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση σημαντικό συγκριτικό πλεονέκτημα στο πλαίσιο του παγκόσμιου ανταγωνισμού και αποτελούν πηγή πολιτιστικού πλούτου και διαφοροποίησης.
Νέοι τρόποι προσέγγισης του πολιτισμού
Η επανάσταση στην πληροφορική και τις τηλεπικοινωνίες η οποία μας μεταφέρει με υψηλή ταχύτητα στην Κοινωνία των Πληροφοριών, μεταλλάσσει τη δομή και το περιεχόμενο αυτής της «πολιτιστικής βιομηχανίας» δίνοντας νέες δυνατότητες καλλιτεχνικής δημιουργίας και επικοινωνίας με νέα μέσα. Η αυξανόμενη χρήση των τεχνολογιών πληροφόρησης με τη χρήση πολυμέσων επιδρά ολοένα και περισσότερο στον τρόπο που οι άνθρωποι προσεγγίζουν, αντιλαμβάνονται και κατανοούν το πολιτιστικό περιεχόμενο.
Τα σύγχρονα τεχνολογικά επιτεύγματα αναμένεται να επαναπροσδιορίσουν τον παραδοσιακό ρόλο των μουσείων, βιβλιοθηκών και των φορέων που διαχειρίζονται και κατέχουν την πολιτιστική κληρονομιά σε ότι αφορά την τεκμηρίωση, την παρουσίαση και την προβολή της στο ευρύ κοινό.
Νέα πολιτιστικά προϊόντα και αγορές
Η παραγωγή πολιτιστικού περιεχομένου σε μορφή πολυμέσων θα δημιουργήσει νέα προϊόντα και νέες αγορές τόσο στην Ευρώπη όσο και στον υπόλοιπο κόσμο και κατά συνέπεια θα έχει αντίκτυπο και στην αγορά εργασίας σε τομείς όπου η προβολή του Πολιτισμού αποτελεί κρίκο της αλυσίδας παραγωγής (όπως ο τουρισμός, η εκπαίδευση, ή οι εκθέσεις).
Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης εκτιμάται ότι το 20% των Ευρωπαίων εκδηλώνει έντονο ενδιαφέρον για την πρόσβαση μέσω δικτύου στην πολιτιστική κληρονομιά. Η αγορά που δημιουργείται μόνο εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης και μόνο για την απλή πρόσβαση στις συλλογές αντικειμένων της πολιτιστικής κληρονομιάς, με προοπτική πενταετίας, υπολογίζεται ότι θα ανέρχεται στο ποσό των 2 δις ECU ετησίως.

Η ελληνική πραγματικότητα
Σήμερα, οι συνολικές δαπάνες για τις Τεχνολογίες Πληροφορίας & Επικοινωνίας (ΤΠΕ) αντιπροσωπεύουν σχεδόν το 4% του (ελληνικού) ΑΕΠ, ποσοστό μικρότερο από τον αντίστοιχο κοινοτικό μέσο όρο, αλλά αυξάνουν με ρυθμό μεγαλύτερο από 16% κάθε χρόνο. Τα ποσοστά διείσδυσης των προσωπικών ηλεκτρονικών υπολογιστών (PCs) και του Internet, 15% και 5% αντίστοιχα, παραμένουν χαμηλά αλλά αναμένεται να αυξηθούν σημαντικά (σύμφωνα με στοιχεία του 1999 μόλις 12 στους 100 Έλληνες έκαναν χρήση Η/Υ, ενώ ο αντίστοιχος Κοινοτικός μέσος όρος ήταν 31%.).  Θεμελιώδης προϋπόθεση επιτυχίας είναι η ταχεία ολοκλήρωση της απελευθέρωσης της αγοράς τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών. Το γεγονός αυτό θα οδηγήσει σε σημαντικές μειώσεις του μέσου κόστους των τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών.
Η Ελληνική πολιτιστική κληρονομιά δείχνει ότι τεχνολογία και πολιτισμός είναι δύο έννοιες άρρηκτα συνδεδεμένες.  Δεν είναι συνεπώς παράδοξο ότι στη χώρα μας που κατέχει μεγάλο μερίδιο της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, η αξιοποίηση της πληροφορικής και των τηλεπικοινωνιών για την ψηφιοποίηση, τεκμηρίωση, διαχείριση, προώθηση και προβολή του ελληνικού πολιτισμού και της σύγχρονης δημιουργίας αποτελεί σημαντική πτυχή της πολιτικής για τον πολιτισμό.
Για τους λόγους αυτούς η πολιτιστική πολιτική πρέπει να επικεντρωθεί σε μια σειρά από στόχους, όπως:

Η Βιβλιοθήκη και το Μουσείο Κοζάνης ως παράδειγμα
Είναι δυνατό, ωστόσο, τέτοιες πρακτικές να εφαρμοστούν σε περιφερειακούς και μικρούς σε μέγεθος πολιτιστικούς οργανισμούς, οι οποίοι δε διαθέτουν το εύρος, τη δύναμη και την επισκεψιμότητα ενός Βρετανικού Μουσείου (Λονδίνο), ενός Λούβρου (Παρίσι) ή ενός Metropolitan Museum of Fines Arts (Νέα Υόρκη);
Χαρακτηριστικό παράδειγμα περιφερειακών πολιτιστικών οργανισμών αποτελούν η Δημοτική Βιβλιοθήκη και σε συνάρτηση το Ινστιτούτο Βιβλίου και Ανάγνωσης, καθώς και το Ιστορικό, Λαογραφικό και Φυσικής Ιστορίας Μουσείο της Κοζάνης.  Και οι δύο οργανισμοί (Βιβλιοθήκη και Μουσείο) με το υλικό που διαθέτουν και με τις δραστηριότητές τους αποτελούν σημαντικούς φορείς πολιτισμού όχι μόνο για την πόλη της Κοζάνης, αλλά διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο και στην ελληνική επικράτεια. Με τη συνδρομή των ΤΠΕ είναι δυνατό και οι δύο να προβληθούν καλύτερα στο εσωτερικό και εξωτερικό, να προσελκύσουν νέους επισκέπτες, να τεκμηριώσουν επιστημονικά το υλικό τους, το οποίο θα είναι εύχρηστο από την παγκόσμια κοινότητα, και βέβαια να αξιοποιήσουν οικονομικά το πολιτιστικό περιεχόμενό τους, έτσι ώστε να αυξήσουν τα έσοδά τους, τα οποία θα επενδύσουν σε διάφορα επιστημονικά προγράμματα και στην αύξηση του ανθρώπινου δυναμικού που θα εργάζεται σε αυτούς.
Δράσεις
Εδώ θα ήθελα να παραθέσω κάποιες συγκεκριμένες δράσεις, μέσα από τις οποίες η Βιβλιοθήκη και το Μουσείο μπορούν να εξελιχθούν και να δώσουν νέα πνοή πρώτιστα στην τοπική κοινωνία και να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στο πολιτιστικό γίγνεσθαι της Ελλάδας και της Ευρώπης. Η οργάνωση και των δύο οργανισμών οφείλει πλέον να ακολουθήσει τα νέα πρότυπα που διαμορφώνονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
  • Η στελέχωσή τους οφείλει να στηριχθεί σε νέους επιστήμονες που διαθέτουν και ανάλογη επιστημονική κατάρτιση και εξοικείωση με τις ΤΠΕ, έτσι ώστε να δοθεί η κατάλληλη ώθηση για την ανάπτυξή τους.
  • Η ηλεκτρονική αρχειοθέτηση και τεκμηρίωση του περιεχομένου πρέπει να αποτελέσει πρωταρχικό στόχο. Με τη συνδρομή των ΤΠΕ πρέπει να δημιουργηθούν Βάσεις Δεδομένων (ΒΔ), όπου θα αποθηκευθεί το σύνολο του υλικού Βιβλιοθήκης και Μουσείου, και οι οποίες θα είναι προσβάσιμες από την ελληνική και παγκόσμια κοινότητα μέσω του διαδικτύου.
  • Και οι δύο οργανισμοί πρέπει να αποκτήσουν δικούς τους κόμβους (ιστοσελίδες , websites) στο Internet, όπου θα μπορέσουν να προβληθούν στο διαδίκτυο και να προβάλλουν τα σημαντικότερα αρχεία και εκθέματα τους. Επιπλέον, η παραγωγή θεματικών εικονικών εκθέσεων με υλικό του μουσείου και της βιβλιοθήκης αποτελούν ακόμη ένα πραγματοποιήσιμο στόχο.
  • Η παραγωγή πολιτιστικών πολυγλωσσικών πολυμέσων σε συνεργασία με τοπικούς ιδιωτικούς φορείς μπορεί να οδηγήσει σε ραγδαία αύξηση των εσόδων των δύο πολιτιστικών οργανισμών της πόλης, προσφέροντας επίσης σημαντική βοήθεια στην παιδεία και στην ανάδειξη του πολιτιστικού πλούτου της περιοχής.
  • Τα Συστήματα πληροφόρησης του κοινού αποτελούν ακόμη ένα στάδιο χρήσης των ΤΠΕ, μέσω των οποίων οι πολίτες θα πληροφορούνται για διάφορες εκδηλώσεις και δραστηριότητες του Μουσείου και της Βιβλιοθήκης, όπως επίσης για τις εκδόσεις και τα προς πώληση είδη των Οργανισμών. Αντίστοιχα αυτόνομα συστήματα πληροφόρησης του κοινού (Information Points) έχει εγκαταστήσει στα πωλητήρια του σε σημαντικά Μουσεία και Αρχαιολογικούς χώρους της χώρας το Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων (ΤΑΠ).
  • Ακόμη και τα Πνευματικά δικαιώματα των δύο Οργανισμών μπορούν να αξιοποιηθούν κατάλληλα και να αποφέρουν σημαντικά οικονομικά οφέλη. Σε πολλά μουσεία και βιβλιοθήκες της Ευρώπης γίνεται σωστή εκμετάλλευση των πνευματικών δικαιωμάτων. Η πώληση φωτογραφιών, microfilms, φωτοτυπιών αποτελούν ένα σημαντικό έσοδο για τέτοιου είδους οργανισμούς.
  • Πολιτισμός, τεχνολογίες πολυμέσων και τουρισμός είναι άρρηκτα συνδεδεμένα στη σημερινή εποχή. Η μελλοντική σχέση του τουρισμού με τον πολιτισμό ορίζεται σε μεγάλο βαθμό από την ανάπτυξη εφαρμογών πολυμέσων με πολιτιστικό περιεχόμενο. Τα πολυμέσα μπορούν να αυξήσουν τη γνώση, την αντίληψη και τελικά την εκτίμηση των χρηστών για τον πολιτισμό που μπορεί να προσφέρει η περιοχή της Κοζάνης. Μπορούν επίσης να προκαλέσουν το ενδιαφέρον των "εικονικών" επισκεπτών (μέσω δικτύου) για μια πραγματική επίσκεψη.
  • Τέλος, θα πρέπει να αναφερθεί και η δυνατότητα του ηλεκτρονικού εμπορίου (eCommerce) σε συνδυασμό με τον πολιτισμό. Και οι δύο Οργανισμοί μπορούν να διοχετεύσουν στο εμπόριο τμήμα του περιεχομένου τους, έτσι ώστε να αποκτήσουν επιπλέον έσοδα. Από τη μια πλευρά η Βιβλιοθήκη μπορεί να προβάλει μέσω της μελλοντικής ιστοσελίδας της εκδόσεις και κάποια σημαντικά αρχεία, τα οποία θα κριθούν ότι μπορούν να αναπαραχθούν και να πωληθούν. Από την άλλη πλευρά, το Μουσείο μπορεί και στο πωλητήριο και μέσω της μελλοντικής ιστοσελίδας του να πουλήσει στο κοινό διάφορα αντικείμενα, τα οποία θα απεικονίζουν εκθέματά του (μπλουζάκια, ποτήρια, μπρελόκ κλπ.), καθώς και εκμαγεία σημαντικών εκθεμάτων του.

ΕπίλογοςΗ κοινωνία της πληροφορίας και οι νέες τεχνολογίες έχουν διεισδύσει πλέον στην καθημερινή ζωή και αναμένεται να επαναπροσδιορίσουν και τον παραδοσιακό ρόλο των πολιτιστικών οργανισμών και φορέων που συντηρούν και διαχειρίζονται την πολιτιστική κληρονομιά αποσκοπώντας στην τεκμηρίωση, την παρουσίαση και την προβολή της στο ευρύ κοινό. Οι νέες Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνίας παρέχουν τη δυνατότητα καλύτερης αξιοποίησης, διαχείρισης και προβολής της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς και συγχρόνως αποτελούν νέα μέσα σύγχρονης δημιουργίας και έκφρασης. Η παραγωγή πολιτιστικού περιεχομένου σε μορφή πολυμέσων θα δημιουργήσει νέα προϊόντα και νέες αγορές τόσο στην Ευρώπη όσο και στον υπόλοιπο κόσμο και κατά συνέπεια θα έχει αντίκτυπο και στην αγορά εργασίας σε τομείς, όπου η παρουσίαση του Πολιτισμού αποτελεί κρίκο της αλυσίδας παραγωγής (όπως ο τουρισμός, η εκπαίδευση, ή οι εκθέσεις). Γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι η βιομηχανία ηλεκτρονικού πολιτιστικού περιεχομένου που αναπτύσσεται πλέον με ταχείς ρυθμούς μπορεί να αποφέρει σημαντικά οικονομικά και πολιτικά οφέλη όχι μόνο στη χώρα μας αλλά και στις τοπικές κοινωνίες, ενώ επιπλέον μπορεί να συμβάλλει στη θετικότερη παρουσία τους στο εξωτερικό.

Δρ. Κλασικής Αρχαιολογίας
Δημήτρης Γ. Μυλωνάς
Επιστημονικός συνεργάτης του Γραφείου Internet
του Υπουργείου Πολιτισμού (ΥΠΠΟ)
και Μέλος της ομάδας περιεχομένου
του κόμβου του ΥΠΠΟ «ΟΔΥΣΣΕΑΣ»

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου