ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΑΓΑΘΩΝ

Εισαγωγή (πολιτισμική διαχείριση)
Η διείσδυση των νέων τεχνολογιών και ιδιαίτερα της ψηφιακής τεχνολογίας σε έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο συνθέτουν ένα νέο ψηφιακό τοπίο στον 21ο αιώνα. Η ανάπτυξη του διαδικτύου και η καθιέρωση της ψηφιακής τεχνολογίας εισάγει νέες πολιτισμικές συνιστώσες και τεχνολογικές προδιαγραφές στην παροχή και μετάδοση της γνώσης, οι οποίες καθορίζουν και την παγκόσμια πολιτιστική πολιτική.

Πολιτισμός & πολιτιστικά αγαθά: ελληνική και παγκόσμια πραγματικότητα

Ποιες έννοιες έχουν λάβει, ωστόσο, οι όροι πολιτισμός και πολιτιστικά αγαθά στη σύγχρονη ελληνική και παγκόσμια πραγματικότητα;

Στην ελληνική πραγματικότητα, με το νόμο 3028/2002 (άρθρο 2) επεξηγείται ο όρος πολιτιστικά αγαθά: «Ως πολιτιστικά αγαθά νοούνται οι μαρτυρίες της ύπαρξης και της ατομικής και συλλογικής δραστηριότητας του ανθρώπου».

Στη διεθνή πραγματικότητα, ο πολιτισμός αποκτά μια ευρύτερη έννοια και καθορίζεται από την UNESCO ως εξής: «Ο πολιτισμός είναι το σύνολο των διακριτών πνευματικών, συναισθηματικών και υλικών στοιχείων που χαρακτηρίζουν μια κοινωνία ή ένα κοινωνικό σύνολο …». Στην 33η Γενική της Συνέλευση ψηφίστηκε η Σύμβαση για την προστασία και την προώθηση της πολυμορφίας της πολιτιστικής έκφρασης και το 2003 η Συνθήκη για την προστασία της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς.

Ωστόσο, και η Ευρωπαϊκή Ένωση προσπάθησε να εντάξει τον πολιτισμό στις βασικές συνιστώσες της πολιτικής της. Στη Συνθήκη της Ρώμης αναφερόταν ο πολιτισμός ως στοιχείο ενότητας των λαών και προώθησης της οικονομικής και κοινωνικής προόδου. Με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ τέθηκε η νομική βάση της ευρωπαϊκής πολιτιστικής πολιτικής, με κύριους στόχους το σεβασμό της εθνικής και περιφερειακής πολυμορφίας και την προβολή της κοινής πολιτιστικής κληρονομιάς. Οι επιστημονικές διεργασίες οδήγησαν, τέλος, στις Αρχές του Lund, όπου εξειδικεύτηκε ο τομέας της πολιτισμικής διαχείρισης και ψηφιοποίησης.

Διαχείριση πολιτισμικών αγαθών

Κάτοχοι πολιτισμικών αγαθών θεωρούνται διάφοροι πολιτιστικοί οργανισμοί καθώς και ιδιώτες. Η προστιθέμενη αξία των πολιτιστικών αγαθών είναι τόσο μεγάλη, που η παραγωγή ενός καλαίσθητου και σωστά δομημένου CD από το Μουσείο του Λούβρου το 1996 πούλησε 5.000.000 αντίτυπα. Καθίσταται αμέσως αντιληπτή η ύπαρξη μιας σημαντικής βιομηχανίας του πολιτισμού και μιας παγκόσμιας αγοράς!

Σημαντικό ρόλο στον τομέα αυτόν παίζει η διαχείριση των πολιτιστικών αγαθών, που αποσκοπεί στη διατήρηση μέσω της ψηφιοποίησης και την τεκμηρίωση και την προβολή τους. Η πολιτισμική διαχείριση, επομένως, δεν είναι τίποτα περισσότερο από το πεδίο συνάντησης της πληροφορικής και των ανθρωπιστικών επιστημών και τη δημιουργία συστημάτων διαχείρισης πολιτιστικής κληρονομιάς, την προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων και τη διαλειτουργικότητα.

Η πολιτισμική διαχείριση στοχεύει στην ανάπτυξη μεθόδων και εργαλείων πληροφορικής για την προβολή, διαχείριση και αξιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς (ψηφιοποίηση, ανάλυση και διαχείριση με GIS και WEB-GIS, δορυφορική ανίχνευση θέσεων και φωτογραμμετρία, εικονική μοντελοποίηση, ψηφιακές βιβλιοθήκες, πολυμεσικές βάσεις δεδομένων, εκπαιδευτικές εφαρμογές για τον πολιτισμό και τον τουρισμό). Πρόκειται για ένα πεδίο σχετικά πρόσφατο, αλλά με ταχύτατη εξέλιξη διεθνώς. Μεγάλη έμφαση στην ανάπτυξή της έχει δοθεί στην Ευρώπη, όπου δραστηριοποιούνται ερευνητικά κέντρα, πανεπιστήμια, ο ιδιωτικός τομέας, διευρωπαϊκά Δίκτυα και Ολοκληρωμένα Ερευνητικά Προγράμματα (EPOCH, DELOS, MINERVA, BRICKS, κλπ.).

Το τελευταίο στάδιο της πολιτισμικής διαχείρισης είναι η προβολή των πολιτιστικών αγαθών. Βασικές συνιστώσες της προβολής είναι η διαφάνεια, η αποτελεσματικότητα, η πολυγλωσσία, η προσβασιμότητα, η συντηρησιμότητα και η αλληλεπιδραστικότητα, στοιχεία που χρήζουν ιδιαίτερης ανάλυσης σε ξεχωριστό άρθρο.

Επίλογος

Τα πολιτιστικά αγαθά μπορεί να διαθέτουν μεγάλη προστιθέμενη αξία, ωστόσο, η πολιτική κατάσταση που επικρατεί αυτή τη στιγμή στη χώρα μας, μόνο αισιόδοξη δεν μπορεί να θεωρηθεί. Οι μεμονωμένες δράσεις για την ανάπτυξη της βιομηχανίας του πολιτισμού, η ανεπάρκεια αειφορικής ανάπτυξης και η έλλειψη εθνικού προγράμματος θέτουν μεγάλα εμπόδια. Θα αναφερθώ σε δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα:

1.    Ο Δήμος Κοζάνης παρά τις δράσεις που αναπτύσσει (π.χ. ένταξη της Δημοτικής Βιβλιοθήκης στην πρόσκληση 65 της Κοινωνίας της Πληροφορίας για ψηφιοποίηση και προβολή σημαντικού πολιτιστικού αποθέματος και χρηματοδότηση με το ποσό των 500.000 €) έχει καθυστερήσει στη συνολική καταγραφή και ανάδειξη των πολιτιστικών αγαθών της Κοβεντάρειου Δημοτικής Βιβλιοθήκης.

2.    Η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Κοζάνης στην πρόσφατη παρουσίαση του απολογισμού της μέσω φυλλαδίου δεν κάνει καμιά αναφορά στον πολιτισμό, αποδεικνύοντας έμπρακτα την έλλειψη ενός προγράμματος.

Λαμβάνοντας υπόψη τις παραμέτρους και την πολιτική που ακολουθείται παγκόσμια, η ενεργοποίηση πολιτιστικών συλλόγων, φορέων και πολιτών αποτελεί σημαντική λύση, με στόχο την πολιτισμική διαχείριση και όχι μόνο τη διοργάνωση χορευτικών εκδηλώσεων. Μέσα στην παγκοσμιοποιημένη κοινότητα, μικροί οργανισμοί δεν έχουν τη δυνατότητα επιβίωσης. Αντίθετα, με τη δημιουργία πολιτιστικών δικτύων (δίκτυο λαογραφικών μουσείων, δίκτυο πολιτιστικών συλλόγων) είναι εφικτή η επιβίωσή τους, διατηρώντας μάλιστα την τοπική ταυτότητα και τις ιδιαιτερότητες τους.

Δρ Δημήτρης Γ. Μυλωνάς
Στέλεχος Ν.Α. Κοζάνης